İçindekiler
Türkiye’nin sanayi başkenti Bursa; otomotivden tekstile, inşaattan metal sanayine kadar üretimin kalbinin attığı bir metropoldür. Ancak bu yoğun üretim temposu, ne yazık ki iş kazası riskini de beraberinde getirmektedir. Her yıl binlerce işçi; bir anlık dikkatsizlik, makine arızası veya alınmayan iş güvenliği önlemleri yüzünden yaralanmakta, sakat kalmakta ve hatta yaşamını yitirmektedir.
İş kazası geçiren bir işçi için süreç, sadece fiziksel acıyla sınırlı değildir. "Artık çalışabilecek miyim?", "Aileme kim bakacak?", "Patron beni işten çıkarır mı?" soruları, kazazedenin psikolojisini altüst eder.
Bursa Osmangazi Avukatı Ersin Doğan olarak; iş kazası mağdurlarının yasal haklarını, SGK İş Göremezlik Ödeneği sürecini, işverene karşı açılacak Tazminat Davalarını ve Ceza Hukuku boyutunu, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Yargıtay kararları ışığında A’dan Z’ye inceledim.
1. Hukuken "İş Kazası" Nedir? Kapsamı Neden Önemlidir?
Bir olayın "kaza" olması yetmez, "iş kazası" sayılması için kanuni şartları taşıması gerekir. Bu tespit, alacağınız tazminatın ve bağlanacak maaşın temelidir.
- Kanuni Tanım (5510 Sayılı Kanun Madde 13):
Aşağıdaki durumlarda meydana gelen ve sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren olaylar iş kazasıdır: 1. İş Yerinde: Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada (Çalışmasa bile, molada, yemekte veya avluda otururken). 2. İş Yürütümü Sırasında: İşveren tarafından yürütülen iş nedeniyle (Örn: Fabrika dışında montaja giderken). 3. Görevlendirme: İşveren tarafından başka bir yere gönderildiğinde (Yolda geçen süre dahil). 4. Emzirme İzni: Kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda. 5. Servis Kazası: İşverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş geliş sırasında.
Yargıtay 21. Hukuk Dairesi'nin Emsal Kararı:
Yargıtay, "İş yeri bahçesinde, mesai saatleri içinde kalp krizi geçirerek vefat eden" işçinin durumunu dahi iş kazası olarak nitelendirmiştir. Çünkü olay, işverenin hakimiyeti altındaki bir alanda gerçekleşmiştir.
2. Kaza Anında ve Sonrasında Yapılması Gereken 3 Hayati Hamle
Kaza şokuyla yapılan hatalar, ileride haklarınızı almanızı zorlaştırabilir.
- Tutanak Tutturun (Delil Tespiti): Kazanın oluş şeklini, saati ve şahitleri içeren bir kaza tutanağı mutlaka tutulmalıdır. İşveren tutmak istemezse, olayı gören arkadaşlarınızla kendi tutanağınızı tutup imzalayın.
- Hastanede "Adli Vaka" Kaydı: Doktor muayenesinde "Evde düştüm" demeyin. Mutlaka "İş yerinde kaza geçirdim" beyanında bulunun. Hastane polisi/jandarması ifade almalı ve kayıtlar "İş Kazası" olarak geçmelidir.
- SGK Bildirimi (3 İş Günü): İşveren, kazayı öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK’ya bildirmek zorundadır. Bildirmezse, siz e-Devlet üzerinden veya bir avukat aracılığıyla SGK’ya şikayet/bildirimde bulunmalısınız. Aksi halde SGK ödeneklerinizi bağlamaz.
3. SGK'dan Hangi Hakları Alabilirsiniz? (Peşin Sermaye Değeri)
Dava açmadan önce, devletin (Sosyal Güvenlik Kurumu) size sağladığı haklar vardır.
- Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası): Tedavi süresince çalışamadığınız günler için SGK size ödeme yapar.
- Sürekli İş Göremezlik Geliri (Maaş): Tedavi bitti, ancak vücudunuzda kalıcı hasar (sakatlık) kaldıysa ve Sağlık Kurulu raporuyla çalışma gücü kaybınız %10 ve üzerindeyse, SGK size ömür boyu maaş bağlar.
- Önemli: Bu maaşı almak için işten ayrılmanıza gerek yoktur, çalışırken de alabilirsiniz.
4. İşverene Karşı Tazminat Davası (TBK 417 ve 54)
SGK'nın bağladığı maaş zararınızı tam karşılamaz. Gerçek zararınız için İş Mahkemesi'nde dava açılır.
A. Maddi Tazminat (İş Gücü Kaybı)
Kazadan sonra oluşan sakatlık nedeniyle, ömrünüz boyunca "daha az kazanacak olmanız" veya "daha çok efor sarf edecek olmanız" maddi bir zarardır.
- Hesaplama (Aktüerya): İşçinin yaşı, maaşı, maluliyet oranı (Adli Tıp Kurumu) ve işverenin kusur oranı formüle dökülür. Genç ve yüksek maaşlı işçilerde bu rakam milyonları bulabilir.
B. Manevi Tazminat
Çektiğiniz fiziksel acı, psikolojik travma, uzuv kaybının yarattığı üzüntü için istenir.
- Yargıtay Kriteri: Yargıtay, manevi tazminatın "bir zenginleşme aracı olmadığını" ancak "işçinin acısını dindirecek tatmin edici bir miktar" olması gerektiğini vurgular. Özellikle parmak, el, göz kaybı veya ölüm halinde yüksek manevi tazminatlara hükmedilir.
C. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı (Ölüm Halinde)
Kaza sonucu işçi vefat ederse; eşi, çocukları ve desteğine muhtaç anne-babası, ölenin desteğinden mahrum kaldıkları için bu tazminatı talep ederler.
5. Kusur Savaşı: "Baret Takmadı" Savunması Geçerli mi?
İşverenler genellikle "Ben baret verdim takmadı, kendi hatası" savunmasını yapar. Ancak Yargıtay bu konuda işçi lehine çok katıdır.
- İşverenin Gözetme Borcu (TBK Madde 417): İşveren sadece önlem almakla (baret vermekle) yetinemez; işçinin bu önlemlere uyup uymadığını denetlemek ve uymayanı uyarmak/cezalandırmak zorundadır.
- Kaçınılmazlık İlkesi: Eğer kaza, teknolojinin tüm imkanlarına rağmen önlenemeyecek bir olaydan (Örn: Deprem) kaynaklanmadıysa, işveren kusurlu sayılır. Bilirkişi raporlarında genellikle işverene %70-%80, işçiye %20-%30 kusur verilir.
6. Ceza Davası Boyutu (Taksirle Yaralama)
İş kazası aynı zamanda bir suçtur. Savcılık, işveren veya iş güvenliği sorumluları hakkında "Taksirle Yaralama" (TCK 89) veya ölüm varsa "Taksirle Ölüme Sebebiyet Verme" (TCK 85) suçundan soruşturma başlatır.
Ceza davasında alınan kusur raporları, tazminat davanızın seyrini doğrudan etkiler. Bu yüzden ceza davasına müdahil olmak (Avukat Ersin Doğan desteğiyle) çok önemlidir.
7. Zamanaşımı: Ne Kadar Vaktiniz Var?
Haklarınızı almak için süreniz sınırlıdır.
- Genel Kural (TBK Madde 146): İş kazası davalarında zamanaşımı, kazanın olduğu tarihten itibaren 10 yıldır.
- İstisna (Uzamış Ceza Zamanaşımı): Eğer olayda ölüm varsa veya suç teşkil ediyorsa, ceza zamanaşımı süreleri (15 yıla kadar) uygulanabilir.
- Maluliyetin Artması: Eğer sakatlık durumunuz yıllar sonra artarsa (Gelişen Durum), zamanaşımı rapor tarihinden itibaren yeniden başlar.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Sigortasız çalışırken kaza geçirdim, haklarım var mı?
Evet, fazlasıyla var. Mahkemede kaza geçirdiğinizi ve orada çalıştığınızı ispatladığınız an; SGK kazayı "İş Kazası" sayar. İşverene hem tazminat ödetilir hem de SGK tarafından yüklü idari para cezaları ve tedavi masrafları rücu edilir. Sigortasız olmanız tazminat almanıza engel değildir.
2. İşveren "Şikayetçi olma, masraflarını karşılarım" diyor, güvenmeli miyim?
Genellikle bu sözler tutulmaz. Şikayetçi olmazsanız veya "İş kazası değil" derseniz; ileride sakatlığınız nüksettiğinde veya işten çıkarıldığınızda hiçbir hak iddia edemezsiniz. Haklarınızdan feragat ettiğinize dair kağıt imzalamayın.
3. Tazminat davası ne kadar sürer?
Bursa İş Mahkemelerindeki yoğunluk, Adli Tıp Kurumu'ndan gelecek maluliyet raporu ve bilirkişi süreçleri nedeniyle davalar ortalama 1.5 - 2.5 yıl sürebilmektedir. Ancak alacağınız tazminat, kaza tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte ödenecektir.
Sonuç: Geleceğinizi Şansa Bırakmayın
İş kazası davaları; SGK rücu davaları, ceza davası ve tazminat davası gibi birçok sürecin iç içe geçtiği en karmaşık hukuk davalarıdır.
- Kusur oranının tespiti,
- Maluliyet raporuna itiraz (oranın yükseltilmesi),
- Aktüerya (Tazminat) hesabının denetimi,
Uzmanlık gerektirir. İşverenin teklif ettiği cüzi parayı kabul edip "ibraname" imzalarsanız, gerçek hakkınızdan (belki de yüz binlerce liradan) vazgeçmiş olabilirsiniz.
Bursa ve Osmangazi bölgesinde iş kazası ve tazminat hukuku alanındaki tecrübesiyle Avukat Ersin Doğan Hukuk Bürosu; yaşadığınız mağduriyetin bedelini hukuki yollarla tazmin etmeniz ve ailenizin geleceğini güvence altına almanız için yanınızdadır.
Kaza geçirdiniz ve haklarınızı mı merak ediyorsunuz?