Mal Paylaşım Hukuku: Boşanmada Eşler Arasındaki Mal Rejimi
Boşanma, evliliğin hukuken sona ermesi sürecidir ve bu süreçte taraflar arasında en çok tartışma yaratan konulardan biri mal paylaşımıdır. Mal paylaşım hukuku, evlilik sürecinde edinilen malların boşanma sonrasında nasıl bölüştürüleceğini düzenleyen hukuki kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Türkiye'de mal paylaşımına ilişkin düzenlemeler, Türk Medeni Kanunu çerçevesinde ele alınmakta ve eşlerin sahip oldukları mal rejimlerine göre bu paylaşım belirlenmektedir.
1. Mal Rejimleri
Evlilik süresince tarafların sahip olduğu malların nasıl paylaşılacağı, evlilik sırasında hangi mal rejiminin geçerli olduğuna bağlıdır. Türk Medeni Kanunu’nda dört tür mal rejimi düzenlenmiştir:
- Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)
- Mal Ayrılığı Rejimi
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
- Mal Ortaklığı Rejimi
Bu mal rejimlerinden ilki, yani edinilmiş mallara katılma rejimi, kanunen zorunlu olan ve tarafların aksini belirten bir sözleşme yapmamaları halinde geçerli olan yasal mal rejimidir.
2. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Edinilmiş mallara katılma rejimi, Türkiye'de en yaygın uygulanan mal rejimidir. Bu rejime göre, evlilik boyunca eşlerin edindiği tüm mallar boşanma durumunda eşit olarak bölüşülür. Bu rejimde, iki tür mal vardır: edinilmiş mallar ve kişisel mallar.
- Edinilmiş Mallar: Evlilik süresince eşlerin çalışarak veya çeşitli yollarla edindikleri tüm mal varlıkları edinilmiş mal olarak kabul edilir. Bunlar; maaş, bir işin karşılığı olarak elde edilen gelir, emeklilik ikramiyesi, evlilik süresince edinilen taşınır veya taşınmaz mallar (örneğin bir ev veya araba) gibi varlıkları kapsar.
- Kişisel Mallar: Edinilmiş malların aksine, kişisel mallar boşanma durumunda paylaşılmaz ve mal sahibinin mülkiyetinde kalır. Kişisel mallar, evlilikten önce sahip olunan mal varlıklarını, miras yoluyla ya da karşılıksız kazandırma yoluyla edinilen malları ve manevi tazminat haklarını içerir. Örneğin, evlenmeden önce alınan bir ev ya da evlilik sırasında alınmış ancak hediye veya miras yoluyla edinilmiş mülkler kişisel mal olarak kabul edilir.
Boşanma sürecinde, edinilmiş mallar hesaplanırken her iki eşin de sahip olduğu mal varlıkları dikkate alınır ve bu malların değeri yarı yarıya bölüşülür. Kişisel mallar ise mal sahibi olan eşin mülkiyetinde kalır.
3. Mal Rejiminin Tasfiyesi
Boşanma durumunda mal rejiminin tasfiyesi, taraflar arasında mal varlıklarının nasıl paylaşılacağını belirler. Edinilmiş mallara katılma rejiminde tasfiye süreci şu şekilde işler:
- Evlilik boyunca edinilmiş olan mal varlıkları tespit edilir.
- Mal varlıklarının toplam değeri hesaplanır.
- Her iki eşin de edinilmiş mallardaki payı eşit şekilde belirlenir.
- Eşlerden biri daha fazla mal edinmişse, diğer eş bu farkın yarısını talep edebilir.
Mal rejiminin tasfiyesi, boşanma davasının kesinleşmesinden sonra gündeme gelir ve taraflar bu konuda anlaşamazsa mahkeme devreye girerek tasfiye işlemini gerçekleştirir.
4. Diğer Mal Rejimleri
Mal ayrılığı rejimi, eşlerin mal varlıklarının tamamen ayrı tutulduğu bir rejimdir. Evlilik süresince her eş kendi mal varlığı üzerinde tek başına tasarruf yetkisine sahiptir ve boşanma durumunda, herkes kendi malına sahip olur. Mal ayrılığı rejimi, tarafların evlenmeden önce ya da evlilik devam ederken mal rejimi sözleşmesi yaparak bu rejimi kabul etmeleri durumunda uygulanır.
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ise mal ayrılığına benzerdir, ancak boşanma durumunda mal varlıkları belirli kurallara göre paylaşılır. Bu rejimde, eşler evlilik sırasında edindikleri mallar üzerinde ayrı ayrı mülkiyet hakkına sahip olsalar da boşanma sonrasında bu mallar belirli oranlarda paylaşılır.
Mal ortaklığı rejimi ise tarafların mal varlıklarının birleştiği ve ortak mülkiyet oluşturduğu bir rejimdir. Bu rejimde, evlilik süresince edinilen tüm mallar her iki eşin de ortak malı olarak kabul edilir ve boşanma durumunda bu mallar eşit şekilde paylaşılır.
5. Mal Rejimi Sözleşmesi
Taraflar, evlilik süresince hangi mal rejiminin geçerli olacağına karar verme hakkına sahiptirler. Bu amaçla yapılan sözleşmeye mal rejimi sözleşmesi denir. Taraflar, evlenmeden önce ya da evlilik sırasında mal rejimi sözleşmesi yaparak kanunda düzenlenen farklı mal rejimlerinden birini seçebilirler.
Mal rejimi sözleşmesi, resmi şekilde yapılmalıdır. Noter huzurunda imzalanması gereken bu sözleşme, tarafların hangi mal rejimini tercih ettiklerini ve mal paylaşımının nasıl olacağını belirler.
6. Boşanmada Mal Paylaşımına İlişkin İhtilaflar
Boşanma sırasında mal paylaşımı konusundaki anlaşmazlıklar oldukça yaygındır. Taraflar arasında mal varlıklarının değeri, edinilmiş mal ve kişisel mal ayrımı gibi konular sıkça tartışmaya neden olur. Örneğin, taraflardan biri evlilik sırasında edindiği bir malı kişisel mal olarak iddia edebilir, ancak bu malın edinilmiş mal olduğunun ispatlanması durumunda bu varlık paylaşılacaktır.
Mahkemeler, bu gibi durumlarda tarafların mal varlıklarını, gelir kaynaklarını ve bu malların nasıl edinildiğini inceler. Eğer mal paylaşımına ilişkin bir ihtilaf varsa, bu durum mahkeme tarafından çözülür ve adil bir paylaşım yapılması sağlanır.
Sonuç
Mal paylaşım hukuku, boşanma sürecinin en hassas ve teknik konularından biridir. Evlilik sırasında edinilen malların paylaşımı, taraflar arasında maddi dengenin korunmasını ve adaletin sağlanmasını amaçlar. Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik sırasında kazanılan mal varlıklarının eşit şekilde paylaşılmasını öngörür. Boşanma sırasında mal paylaşımı konusunda yaşanacak hak kayıplarının önlenmesi için, alanında uzman bir Bursa boşanma avukatı ile çalışmak büyük önem taşımaktadır. Avukat Ersin Doğan, mal rejimi tasfiyesi davalarında müvekkillerine hukuki destek sunmaktadır.