İçindekiler
Maden Hukuku Rehberi: Ruhsat İptali, Rödovans ve MAPEG Süreçlerinde Hukuki Çözümler
Türkiye’nin yeraltı zenginlikleri bakımından en verimli bölgelerinden biri olan Bursa, özellikle mermer, krom ve endüstriyel hammaddeler konusunda ciddi bir madencilik faaliyetine ev sahipliği yapmaktadır. Ancak madencilik, sadece kazı yapmaktan ibaret değildir; Türkiye’deki en ağır bürokratik prosedürlere ve en karmaşık mevzuata sahip sektörlerin başında gelir.
Bir maden işletmesi; 3213 Sayılı Maden Kanunu, Çevre Kanunu, Orman Kanunu ve İş Sağlığı Güvenliği mevzuatı gibi onlarca farklı kanunla boğuşmak zorundadır. MAPEG (Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü) tarafından kesilen milyonluk idari para cezaları veya ruhsat iptalleri, milyonlarca dolarlık yatırımı bir gecede durdurabilir.
Bursa Osmangazi Avukatı Ersin Doğan olarak; maden şirketlerinin ve yatırımcıların en sık karşılaştığı Ruhsat Hukuku, Rödovans Sözleşmeleri, Kamulaştırma ve İdari Davalar konularını, güncel mevzuat ve Danıştay kararları ışığında sizler için inceledim.
1. Maden Hukukunun Temeli: Devletin Hüküm ve Tasarrufu
Maden hukukunu anlamak için en temel ilkeyi bilmek gerekir: "Madenler Devletindir."
Arazinin tapusu sizin olsa bile, altındaki maden size ait değildir.
- Yasal Dayanak (Maden Kanunu Madde 4): "Madenler Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır ve içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabi değildir."
- Sonuç: Madencilik faaliyeti yapmak için devletten (MAPEG) "Ruhsat" almak zorundasınız. Bu ruhsat size mülkiyet hakkı vermez, sadece belirli bir süre için işletme hakkı verir. Bu nedenle ruhsatın hukuki güvenliği, şirketin varlığı demektir.
2. Maden Ruhsatları ve İptal Riski: Yatırımınız Yanmasın
Maden Kanunu'na göre ruhsatlar "Arama" ve "İşletme" olarak ayrılır. Ancak en büyük krizler, ruhsatın iptal edilmesi aşamasında yaşanır.
Ruhsat İptali Neden Olur?
MAPEG, aşağıdaki durumlarda ruhsatı iptal edebilir ve teminatı irat kaydedebilir (Hazineye gelir yazar):
- Mali Yükümlülükler: Devlet Hakkı (Devlet payı) veya ruhsat bedelinin süresinde ödenmemesi.
- Faaliyet Raporu: Her yıl verilmesi gereken teknik raporların verilmemesi veya eksik verilmesi.
- ÇED ve İzinler: "Çevresel Etki Değerlendirmesi" (ÇED) olumlu kararının veya orman izinlerinin süresi içinde alınamaması.
- Üretim Zorunluluğu: Ruhsat alındıktan sonra belirli bir süre (Mücbir sebepler hariç) üretim yapılmaması.
Hukuki Çözüm: İptal Davası
Ruhsat iptali işlemi bir **"İdari İşlem"**dir. MAPEG'in iptal kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde İdare Mahkemesi'nde "Yürütmeyi Durdurma Talepli İptal Davası" açılmalıdır.
- Avukat Ersin Doğan Tavsiyesi: Dava açarken sadece usul hataları değil, "Mücbir Sebep" (Örn: Ekonomik kriz, pandemi, izinlerin gecikmesi) argümanları teknik raporlarla desteklenmelidir.
3. Rödovans (Royalti) Sözleşmeleri: Madeni Kiraya Vermek
Sektörde en sık yapılan ama hukuken en çok hata barındıran sözleşme türüdür. Ruhsat sahibi, madeni işletme hakkını bir başkasına (Rödovansçıya) devreder ve karşılığında ton başına veya hasılat üzerinden pay alır.
- Hukuki Niteliği: Rödovans, klasik bir kira sözleşmesi değildir. "Hasılat Kirası" ile "Hakkın Kiralanması" arasında kendine özgü (sui generis) bir sözleşmedir.
- Kritik Hata: Taraflar sözleşmeyi noterde yapıp MAPEG'e bildirmezlerse büyük risk alırlar.
- MAPEG Siciline Şerh: Maden Kanunu Ek Madde 7 uyarınca; Rödovans sözleşmelerinin MAPEG siciline şerh edilmesi mümkündür (ve şarttır). Şerh edilmezse, ruhsat sahibi ruhsatı başkasına devrederse veya ruhsat iptal olursa, Rödovansçı (işletmeci) tüm yatırımını kaybeder ve 3. kişilere karşı hak iddia edemez.
4. Kamulaştırma: Arazi Sahibi İle Anlaşamamak
Maden sahası ruhsatlı olabilir ama üzerindeki tarla, zeytinlik veya arazi şahıs mülkiyetinde olabilir. Arazi sahibi "Giremezsin" derse ne olur?
- Anlaşma Önceliği: Madenci öncelikle arazi sahibiyle anlaşmak veya araziyi satın almak zorundadır.
- Kamulaştırma Talebi (Maden Kanunu Madde 46): Anlaşma sağlanamazsa, madenci MAPEG'e başvurarak "Kamulaştırma" talep edebilir.
- Kamu Yararı Kararı: MAPEG, madenin çıkarılmasında "Kamu Yararı" görürse, araziyi kamulaştırır. Bedeli madenci öder, ancak arazi artık madencilik faaliyeti için kullanılabilir hale gelir.
- Dava Süreci: Arazi sahipleri genellikle "Kamulaştırmanın İptali" veya "Bedel Artırım" davası açarlar. Bu süreçlerin uzman bir Bursa maden avukatı ile yönetilmesi, faaliyetin durmaması için hayatidir.
5. İdari Para Cezalarına İtiraz
Maden sahalarında yapılan denetimlerde; sınır ihlali (ruhsat sahası dışına çıkma), projesiz üretim veya tehlikeli çalışma gibi nedenlerle MAPEG tarafından çok yüksek idari para cezaları kesilmektedir.
- İtiraz Yolu: 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu'nun aksine, Maden Kanunu kapsamındaki cezalara karşı İdare Mahkemesi'nde İptal Davası açılır.
- Süre: Cezanın tebliğinden itibaren 60 gündür.
- Savunma: Cezanın dayanağı olan tutanağın gerçeği yansıtmadığı, ölçümlerin hatalı olduğu (Harita Mühendisi raporlarıyla) veya ihlalin "Mücbir Sebep"ten kaynaklandığı ispatlanmalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Maden ruhsatı devredilebilir mi?
Evet, devredilebilir. Ancak devir işlemi, taraflar arasında noterde yapılan sözleşme ile tamamlanmaz. Devrin geçerli olabilmesi için MAPEG'in onayı ve devralan şirketin mali/teknik yeterliliği sağlaması şarttır. Bakanlık onayı olmadan yapılan devirler geçersizdir (Maden Kanunu Md. 5).
2. Orman izni alamazsam ruhsatım iptal olur mu?
Ruhsat alındıktan sonra, faaliyet için gerekli olan ÇED, Orman, GSM (İş yeri açma) izinlerini almak için belirli bir yasal süreniz (Genelde 3 yıl) vardır. Bu sürede izinleri alamazsanız ruhsatınız iptal edilir ve teminatınız yanar. Ancak idarenin (Orman Bölge Müd.) keyfi olarak izin vermemesi durumunda, idareye karşı dava açarak süreyi durdurabilirsiniz.
3. Zeytinlik alanda madencilik yapılır mı?
3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun, zeytinlik sahalara ve bu sahalara 3 km mesafede madencilik faaliyetini (toz çıkaran tesisleri) kural olarak yasaklar. Ancak kamu yararı kararı ve teknolojik önlemlerle (toz indirgeme sistemleri) istisnalar yaratılabilmektedir. Bu konu, Danıştay kararlarıyla sürekli değişen çok teknik bir alandır.
Sonuç: Madencilik Hata Kaldırmaz
Maden sektörü, sermaye yoğun ve riskli bir sektördür. Bir ruhsatın iptali veya ÇED olumsuz kararı, milyonlarca dolarlık iş makinesi parkının atıl kalmasına neden olabilir.
Bursa ve Osmangazi bölgesinde İdare Hukuku ve Maden Mevzuatı alanındaki tecrübesiyle Avukat Ersin Doğan, maden şirketlerine ve yatırımcılara;
- Ruhsat hukuku ve devir işlemleri,
- Rödovans sözleşmelerinin hazırlanması,
- İdari para cezalarına ve ruhsat iptallerine karşı iptal davaları,
- Kamulaştırma süreçleri
konularında profesyonel hukuki danışmanlık hizmeti vermektedir.
Yeraltındaki değerlerinizi, yer üstündeki hukukla koruyun. Detaylı bilgi için bize ulaşın.